تاریخچه آجیل شب عید، داستان ورود آجیل به سفره عید

تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که چرا در شب عید آجیل می خوریم و با آجیل از مهمان‌های عیدمان پذیرایی می‌کنیم. حتما در پاسخ می‌گویید که این یک سنت قدیمی است که از اجدادمان به ما رسیده، اما دلیل این سنت چیست و چگونه شکل گرفته و چه فلسفه‌ای پشت آن وجود دارد. ما اینجا هستیم تا شما را با تاریخچه و فلسفه این رسم خوشمزه آشنا کنیم.

تاریخچه آجیل عید نوروز

مردم ایران از گذشته تا به حال اوقات فراغت و اعیاد خود را با مهمانی و دید و بازدید سپری کرده‌اند و در این دید و بازدیدها پذیرایی از مهمانان با غذا و خوراکی نقش اصلی را داشته است و همیشه یک وعده غذایی را پذیرای مهمانان‌شان بوده‌اند. پس از صرف غذا برای اینکه ساعات با هم بودنشان به خوشی بگذرد با دسرها و تنقلاتی مانند آجیل، تخمه، آلو خشک، گندمک، توت خشک و … از مهمانان پذیرایی می‌کردند و قطعا این تنقلات ساعات مفرح و شادی را برای آنها به وجود می‌آورد‌.

بر اساس بررسی‌های انجام شده آجیل و تخمه پیش از دوره قاجاری عضو ثابت دورهمی‌های ایرانی بوده است. در دوران قدیم افراد ثروتمند یک اتاق به نام شاه‌نشین یا طنبی داشتند که از سایر اتاق‌ها بزرگ‌تر و مجلل‌تر بود. این اتاق‌ها با عناصر تزئینی مانند گچ‌بری، منبت کاری، آینه کاری، مقرنس کاری و … تزیین و با فرش‌های اصیل ایرانی مفروش می‌شدند. در این اتاق معمولا از مهمانان رسمی با بهترین تنقلات و غذاها پذیرایی می‌کردند. بر اساس فرهنگ ایرانی پذیرایی با بهترین خوراکی‌ها نشان‌دهنده احترام فراوان به مهمانان است؛ ازاین رو میزبانان در این امر کوتاهی نکرده و برای نشان دادن حس احترام خود نسبت به مهمان با بهترین تنقلات مانند آجیل از او پذیرایی کرده و یک مهمانی اعیانی و باشکوه را برگزار می‌کردند.

رسوم و نحوه پذیرایی با آجیل در گذشته

ایرانی‌ها در گذشته برای پذیرایی از مهمانان با خرید آجیل آداب و رسوم خاصی داشتند و در هر شهر آداب و رسوم و نوع آجیل‌ها متفاوت بوده است. اما در اغلب شهرهای بزرگ ایران در آن زمان برای سرو آجیل یک سفره در اتاق مهمان پهن می‌کردند و روی سفره انواع آجیل شور، شیرین یا خام را می‌چیدند. البته از آنجایی که آجیل یک کالای لوکس و گران‌بها بود و مهمانان هم به این مسئله واقف بودند، هیچ گاه دست خالی به مهمانی نمی‌رفتند و همیشه همراه خود برای احترام به میزبان آجیل یا خوراکی‌هایی می‌بردند. سپس خوراکی‌های مهمان همراه با دیگر تنقلات روی سفره گذاشته می‌شد تا دورهمی صمیمانه‌تر برگزار شود و مهمان و میزبان دور این سفره می‌نشستند و دوستانه در تنقلات هم سهیم می‌شدند. البته استفاده از آجیل فقط به مهمانان رسمی و دورهمی‌های صمیمی ختم نمی‌شد، بلکه از آن برای پخت شیرینی‌های عید، دسرها هم استفاده می‌شد و در پخت بسیاری از غذاهای مهمانی مانند فسنجان و حتی آش هم از آجیل استفاده می‌کردند.

تاریخچه و سنت استفاده از آجیل در نواحی مختلف ایران

ایران کشور پهناوری است که در آن قومیت‌ها و فرهنگ‌‌های متعددی از گذشته تا به حال وجود دارد. در گذشته مانند امروز دسترسی به تمام آجیل‌ها در تمام شهر‌ها وجود نداشت و در هر شهر با توجه به تنقلات در دسترس و آداب خود از مهمانان پذیرایی می‌کردند. در گذشته در نواحی مختلف ایران استفاده از آجیل‌های زیر مرسوم بوده است:

نخودچی

نخودچی یکی از تنقلات بسیار محبوب در میان ایرانی‌هاست که در مقایسه با سایر آجیل‌ها قیمت مناسب‌تری دارد و در گذشته اغلب مردم در هر قشری توانایی درست کردن یا خرید نخودچی را داشتند و در اکثر خانه‌ها یافت می‌شد. در نواحی غرب کشور که حبوباتی مثل نخود فراوانی داشت، با تفت دادن نخود آجیلی به نام نخودچی درست می‌کردند و برای اینکه طعم آن را خوشمزه‌تر کنند، اغلب آن را با نمک بو می‌دادند یا با کشمش ترکیب می‌کردند؛ این ترکیب آجیل بسیار مقوی و لذیذ بود.

پسته

پسته از لذیذترین آجیل‌های ایرانی است که متاسفانه در گذشته همانند امروز در تمام شهرهای ایران یافت نمی‌شد و بسیاری از مردم ایران آشنایی با این آجیل خوشمزه و مقوی نداشتند. پسته در شهرهایی مانند کرمان و دامغان که از نواحی حاصلخیز برای کشت پسته هستند، عضو اصلی مهمانی‌های عید بوده است.

فندق

فندق از آجیل‌های کمیاب در گذشته بوده است و فقط در نواحی سردسیر و مرطوبی مانند رامسر، قزوین، اردبیل، رودسر و ..‌ که اقلیم سردی دارند، یافت می‌شد. درخت وحشی یا پرورشی فندق در این نواحی محصول بسیاری می‌داد و میوه خشک شده و بو داده آن پای ثابت مهمانی‌های عید نوروز، شب یلدا و دیگر دورهمی‌ها این نواحی بوده است.

گردو

از دیگر آجیل‌های متداول مخصوص عید نوروز، گردو است. خوشبختانه گردو از دیرباز در مناطق زیادی از ایران کشت می‌شده، ولی در مناطقی مانند همدان، نهاوند، ملایر، بروجرد، کرمانشاه، شهرهای استان آذربایجان شرقی و غربی فراوانی بیشتری داشته و گردوی این نواحی بسیار مرغوب و لذیذتر است. در این مناطق از ایران با گردو از مهمانان خود پذیرایی می کردند. همچنین با گردو شیرینی‌های بسیار لذیذ و خوشمزه‌ای می‌پختند و دورهمی های عید را باشکوه‌تر برگزار می‌کردند.

انواع تخمه

انواع تخمه پای ثابت دورهمی‌های ایرانی به خصوص در ایام نوروز بودند. قطعا در گذشته که هیچ امکاناتی نبود، خوردن تخمه دورهمی‌ها را لذت‌بخش‌تر و باصفا‌تر می‌کرد. انواع تخمه مانند تخمه کدو، جابانی یا ژاپنی از تخمه‌های رایج در ایران هستند. اما در گذشته این تخمه‌ها در هر شهری یافت نمی‌شدند و برخی نواحی با توجه به آب و هوا و خاک خود نوع خاصی از تخمه را پرورش می‌دادند. تخمه کدو اغلب در شهرهای مختلف استان خراسان کشت می شد و تخمه ژاپنی هم در کوهپایه‌های دماوند فراوانی و کیفیت بالایی داشت و ساکنین این نواحی دورهمی‌های نوروزی خود را با شکستن تخمه می‌گذراندند.

کشمش و مویز

خرید خشکبار یکی از کارهایی بود که ایرانیان انجام میدادند و خشکبارهایی مانند کشمش و مویز از پای ثابت دورهمی های نوروز و سفره هفت سین بود‌ه‌اند. از آنجایی که در اغلب مناطق ایران انگور کشت می‌شد، این دو را با سایر آجیل‌ها مانند کنجد، گردو، نخود‌چی و ..‌ ترکیب می‌کردند. البته شهرهای همدان و ملایر در گذشته مویز و کشمش بیشتر و مرغوب‌تری نسبت به دیگر شهرهای ایران داشتند و در میان ساکنین این دو شهر پذیرایی با کشمش رایج‌تر بوده است. در گذشته در اغلب دورهمی‌ها چای با مویز یا کشمش سرو می‌شد.

گندمک و برنجک

گندمک و برنجک از سنتی‌ترین آجیل‌های ایران هستند که اغلب شهرهای ایران در شب عید با این آجیل از مهمانان خود پذیرایی می‌کردند. گندمک و برنجک با بو دادن دانه‌های گندم و برنج درست می‌شود و هنوز هم در بسیاری از شهرهای ایران برنجک و گندمک را با هم ترکیب کرده و برای احیای سنت‌های گذشته در شب عید سرو می‌کنند‌.

 سنجد

سنجد قدیمی‌ترین آجیل ایرانی است که در میان ایرانیان با نماد عشق، فرزانگی و زایش شناخته می‌شود. این آجیل یکی از سین‌های سفره هفت سین است و در تمام نقاط ایران سنجد را برای اینکه سالی پر از فراوانی و عشق داشته باشند و آداب سفره هفت سین را بجا آورند، قرار می‌دادند. در بسیاری از شهرهای ایران خوردن سنجد در کنار انجیر خشک و برگه قیسی در شب چهارشنبه سوری و ایام نوروز متداول بوده است و هنوز هم این رسم در شهرهای خاصی رواج دارد.

جمع‌بندی

آجیل یکی از تنقلات بسیار لذیذ و مقوی است که از سال‌های بسیار دور تا به حال برای جشن گرفتن ایامی چون نوروز، یلدا و پذیرایی از مهمانان استفاده شده است. ایرانیان برای نشان دادن احترام خود به مهمانان همیشه با آجیل‌های با کیفیت و درجه یک از آنها پذیرایی می‌کنند و در ایام نوروز سعی دارند بهترین آجیل را با قیمت مناسب خریداری کنند. برای خرید آجیل های با کیفیت و درجه یک میتوانید به سایت برادران حسینی مراجعه کنید.