پل های تاریخی ایران
از زمان های گذشته تا به امروز راه های زیادی برای تردد کاروان های تجاری و مسافران وجود داشته که یکی از آن ها پل ها هستند. پل های تاریخی ایران که شامل پل جی، پل دختر، پل چالان چولان و … است، از قدمت بسیاری برخوردار می باشند که از آن ها برای عبور و مرور استفاده می کردند.
همان طوری که متوجه هستید در زمان های گذشته برای راحتی رفت و آمد بر روی دره ها و رودها پل هایی را می ساختند که هنوز هم می توان از آن ها استفاده کرد، اما تعدادی از این پل ها کاملا از بین رفته اند. عده ای از افراد ممکن است اطلاعات زیادی در مورد پل هایی که در قرن های پیش ساخته شده اند نداشته باشند، بنابراین قصد داریم در ادامه مطالب ۱۰ پل تاریخی ایران را برای شما معرفی کنیم.
۱۰. پل دختر میانه | Dokhtar Bridge
افرادی که تا به حال به زنجان سفر کرده باشند در مسیر خود و ۲۰ کیلومتری از جنوب شرقی میانه با پل بسیار زیبایی بنام پل دختر رو به رو بوده اند که از روی رود قزل اوزن رد شده است و حدود ۶۰۰ سال قبل از حکومت صفویان یعنی هنگام پادشاهی تیموریان بنا نهاده شده، البته بسیاری از باستان شناسان تاریخ احداث این پل را به دوران حکومت ساسانیان اختصاص می دهند.
پل دختر میانه از یک دهانه بزرگ و دو دهانه کوچک در اطراف برخوردار است که در طول تاریخ جهانگردان بسیاری از آن جا رد شده اند. مادام دیولافوا در سفری که به ایران و عراق داشته سفرنامه بسیار زیبایی را به نگارش در آورده که در آن در مورد یکی از پل های باستانی ایران یعنی پل دختر میانه اطلاعات بسیاری را قرار داده است.
از طرفی پروفسور پوپ تاریخچه احداث پل دختر میانه را به قرن دهم هجری اختصاص می دهد و بر اساس تحقیقات آن حاج عباس بن حاج محمد بن العباس قزوینی معماری این پل را انجام داده که حاکم آن زمان یعنی محمد روان بن عثمان قزوینی هم در معماری آن نقش داشته است.
این پل را در زمان حکومت پهلوی به صورت عمد تخریب کرده اند که قسمت میانی آن کاملا از بین رفته، اما به طور کلی پل دختر میانه به اندازه ای استوار بود که اگر این تخریب را انجام نمی دادند هنوز هم امکان استفاده از آن وجود داشت و این موضوع باعث شد که اهالی محل اسم پل شکسته را برای آن انتخاب کنند.
۹. پل جی یا پل شهرستان | Shahrestan Bridge
یکی از پل هایی که تاریخچه آن به دوره ساسانیان و قبل از اسلام بر می گردد، پل جی در ۴ کیلومتری شرق اصفهان می باشد که بر روی زاینده رود ساخته شده است. این پل از قوس های کوچک بسیار زیبایی برخوردار است که هنوز هم کاملا سالم است و می توان از آن استفاده کرد، از طرفی به عنوان یکی از قدیمی ترین پل های تاریخی ایران معرفی می شود که در قرون اولیه اسلامی هم آن را مورد مرمت قرار داده اند.
برای ساخت این پل از خشت و آجر و ساروج استفاده شده که دلیل استقامت و ماندگاری آن هم همین مصالح می باشد. طول پل حدود ۱۰۵ متر و عرض آن ۵ متر مربع می باشد که مسافران و کاروان ها به راحتی می توانند از روی آن عبور کنند.
زمانی که این پل را ساختند بیشتر برای لشکر کشی های نظامی مورد استفاده قرار می گرفت، اما بعدها آن را برای کارهای تجاری هم استفاده می کردند که در زمان صدر اسلام آن را با پل حسین می شناختند و نزدیک به آن تعداد زیادی از ابنیه های باشکوه هم ساخته شده است.
۸. پل دختر لرستان | Pol e Dokhtar Bridge
ورودی شهر پلدختر پلی به اسم پل دختر قرار دارد که جاده ای آسفالت از زیر طاق های آن عبور می کند. در استان لرستان این دومین پلی است که به اسم پل دختر یا کر و دت معروف است و بنای آن را به دوره حکومت ساسانیان ارتباط می دهند، اما در قرن چهارم هجری قمری مورد مرمت قرار گرفته است.
پایه های این پل بسیار پهن است که آن را از سنگ ساخته اند، اما امروزه تنها یک طاق از آن را می توان مشاهده کرد که مسافران از جاده خرم آباد اندیمشک از زیر آن گذر می کنند و بلندای طاق آن حدود ۱۸ متر می باشد، از طرفی ۳۰ متر از آب رودخانه هم فاصله دارد.
این پل را برخی به ایزد بانو آناهیتا اختصاص می دهند که از اهمیت بسیاری برای ارتباط بین مناطق شمال با مرکز و غرب و جنوب برخوردار است و از طرفی هم علاوه بر این که لرستان و ایلام را به هم متصل می کرد راه اصلی شاپور خواست به شهر قدیمی خوزستان بوده است.
می توان گفت امروزه ۵ پایه و ستون این پل سالم مانده اند و ۴ پایه دیگر آن کاملا تخریب شده است، همچنین مسافران از ورودی شیبداری که به سمت جاده قدیم وجود دارد عبور می کنند و به راحتی می توانند از رودخانه و دره رد شوند.
۷. پل لاتیدان | Latidan Bridge
یکی از طولانی ترین پل های تاریخی ایران که در جنوب کشور و استان هرمزگان واقع شده پل لاتیدان نام دارد که بر روی رود کول آن را بنا نهادند و حدود ۸۰۰ متر طول دارد که حدود ۳ برابر پل سی و سه پل اصفهان می باشد.
امروزه بخش های عظیمی از این پل تخریب شده به نحوی که تنها ۲۷۰ متر از سمت غرب و ۱۵۰ متر از قسمت شرقی و ۳۸۰ متر از بخش های میانی پل را می توان مشاهده کرد که مابقی آن به علت سیلاب هایی که وجود داشته از بین رفته، اما اگر برای مرمت آن اقداماتی انجام نگیرد در آینده نمی توان اثری از آن را مشاهده کرد. علت خراب شدن قسمت های میانی آن نداشتن پی محکم است که به علت جریان شدید آب از بین رفته است.
۶. پل کهنه کرمانشاه | Kohneh Bridge
بر روی رودخانه قره سو پلی به اسم پل کهنه وجود دارد که از زمان های گذشته برای رفت و آمد بین ایران و بین النهرین و عراق مورد استفاده قرار می گیرد. مسافرانی که قصد رفتن به کربلا، نجف، کاظمین، سامرا و شهرهای دیگر عراق را داشتند از آن جا عبور می کردند و امروزه بعد از گذشت قرن ها از ساخت این پل هنوز از آن استفاده می شود به نحوی که کامیون های حمل آجر هم از روی آن عبور می کنند.
پل کهنه کرمانشاه که به عنوان یکی از پل های تاریخی ایران معرفی می شود، از قدمت زیادی برخوردار است و ساخت آن را به زمان حکومت صفویان اختصاص می دهند. در کتاب های قدیمی تر آمده است که بنیان اولیه این پل را در زمان ساسانیان نهاده اند، سپس در زمان سلجوقیان تعمیر و در زمان صفویان به صورت کامل آن را بازسازی کرده اند.
۵. پل سی و سه پل | Si O Se Pol Bridge
سی و سه پل یکی از مشهورترین و قدیمی ترین پل های تاریخی ایران است یا زمان است که در صنعت گردشگری رونق بسیاری دارد و حتی گردشگران خارجی هم با آن آشنا هستند. این پل در زمان های گذشته به اسم چهارباغ، الله وردی خان، سیاست چشمه و پل شناخته می شود. اسم هایی که برای پل انتخاب شده دلایلی دارد، به عنوان مثال جلفا اسم محله ای در نزدیکی این پل می باشد و الله وردی خان هم نام سازنده آن است.
در سفرنامه های بسیاری از مسافران خارجی در مورد زیبایی این پل اطلاعاتی وجود دارد، به عنوان مثال سر پرسی ساکس سی و سه پل را به عنوان زیباترین پل در جهان توصیف می کند که از ۲ طبقه مجزا برخوردار است و در طرفین آن پیاده روهایی برای عبور و مرور مسافران تعبیه کرده اند، همچنین در زمان های گذشته شاه عباس جشن ها و مناسبت های خاص خود را بر روی این پل برگزار می کرد.
۴. پل کشکان | Kashkan Bridge
در جاده خرم آباد یعنی چهل کیلومتری کوهدشت پل کشکان را ساخته اند که از دیرباز تا به امروز افراد زیادی از روی آن عبور کرده اند. دره کشکان از اهمیت تاریخی بسیار زیادی برخوردار است، به نحوی که ۴ پل را بر روی آن ساخته اند.
پل کشکان از ۱۲ چشمه بزرگ و ۱ چشمه کوچک برخوردار است که پایه ستون های آن را از سنگ های تراش خورده ساخته اند. قطر پایه های آن به قدری زیاد می باشد که حد فاصل میان پایه ها و قوس چشمه، حجره های مسقفی شکلی را ایجاد کرده اند.
بر روی پایه های ستون پل حفره هایی را برای خروج رطوبت ساخته اند، همچنین بر روی گذرگاه سوراخ هایی دیده می شود که آب های ناشی از بارش باران را از پل خارج می کند و آب رودخانه کشکان تنها از بین دو چشمه پل رد می شود. امروزه قسمت های زیادی از این پل تخریب شده که بیشتر آن مربوط به طاق چشمه ها و قوس ها می باشد.
۳. پل چالان چولان | Chalan Cholan Bridge
در مسیر جاده قدیمی شهر بروجرد به خوزستان و اصفهان پلی را به اسم چالان چولان را بر روی رودخانه سزار احداث کرده انده که ساخت آن به زمان حکومت صفویان بر می گردد و آن را بر روی سازه ای از زمان حکومت ساسانیان ساخته اند که طول آن حدود ۱۲۰ متر می باشد و از ۶ طاق چشمه آجری برخوردار است که ارتفاع پایه های آن حدود ۱ متر است و آن را از سنگ و آجر ساخته اند.
عرض رودخانه در تمام مدت این سال ها هیچ گونه تغییری نکرده به همین علت هنوز هم آب از زیر طاق های رود عبور می کند. اطراف گذرگاه پل چاللان چولان ۲ لبه آجری وجود دارد که برای نیفتادن مسافران از روی پل، آن را ساخته اند، همچنین بر روی گذرگاه پل جان پناهی را ایجاد کرده اند که از بالا به شکل مثلث و شیروانی مشاهده می شود.
تا مدت ها قبل خودروها از روی پل چالان چولان عبور می کردند، اما امروزه پل جدیدی را در کنار آن احداث کرده اند که ماشین ها از روی آن عبور می کنند، این ل قدیمی در زلزله سال ۱۳۸۵دچار خسارت هایی شد که امروزه قسمتی از آن را مرمت کرده اند.
۲. پل خواجو | Khajoo Bridge
پل خواجوی اصفهان در انتهای خیابان کمال اسماعیل اصفهانی واقع شده و آن را می توان در سمت شرقی سی و سه پل مشاهده کرد که هم زمان با حکومت شاه عباس صفوی بر روی بقایای پلی که از زمان حکومت تیموریان باقیمانده بود ساخته شد و در طول تاریخ هم با اسم های مختلفی چون پل حسن آباد، پل بابا رکن الدین، پل شاهی و پل شیراز شناخته می شد.
این پل تاریخی ایران علاوه بر کاربرد اصلی به عنوان سد هم مورد استفاده قرار می گرفت، در آن زمان بر اساس تصمیم شاه عباس دریچه های زیر گذر پل را می بستند تا مانند سد عمل کند و سطح آب بالا بیاید که فضایی شبیه به دریاچه را ایجاد می کرد.
به دستور شاه عباس در میانه پل، کوشکی کوچکی را برای او طراحی کرده بودند که هنگام برگزاری برنامه های تفریحی در آن جا مستقر می شد که هنوز هم پا برجاست و از تزیینات بسیاری برخوردار است.
۱. پل گاومیشان سند | Gavmishan Bridge
پس از تلاقی رود کشکان و بعد از روستای بابا خوارزم پلی را بر روی رود سیمره بنا نهاده اند که امروزه تمامی آب رود سیمره از بین دو پایه این پل عبور می کنند که تنها تاق آن تخریب شده و دیگر چشمه های پل بدون هیچ گونه آسیبی سالم مانده اند.
حدود ۲۰۰ سال قبل والی پشتکوه این پل را مرمت کرد که طول آن حدود ۱۶۸ متر می باشد و برای ساخت آن از قلوه سنگ، بلوک های سنگی، آجر و ملات گچ استفاده کرده اند.
در قسمت جنوبی پل اتاق هایی را ساخته بودند که گذرگاه پل از روی آن گذر می کرد، پایه های آن را بر روی بستر صخره ای شکلی قرار داده اند که تماس آن ها را با فشار آب خیلی کم کرده است. سرهنری راولینسون پل گاومیشان را مهم ترین پل های باستانی ایران معرفی می کند که طبق تحقیقات وی آن را والی ایلام حسین خان بزرگ حدود سال ۱۰۰۸ هجری قمری تعمیر کرده است
