هر محصولی که تولید می شود، قبل از رسیدن به دست مصرف کننده نهایی نیاز به بررسی و کنترل کیفیت دارد. مراحل فرآیند کنترل کیفیت در صنایع مختلف متفاوت است، اما هدف نهایی آن، ارسال یک محصول مطابق استانداردهای کیفی و خط مشی‌های مشخص شده به مشتریان است. فرآیند کنترل کیفی از بررسی مواد اولیه آغاز شده و تا بازرسی و کنترل دستگاه‌ها و مراحل پایانی تولید جهت اطمینان از استاندارد بودن محصولات تولید شده ادامه پیدا می‌کند. در این مطلب به بررسی فرآیند کنترل کیفیت قبل از ارسال محصول و عرضه به مصرف کننده نهایی می‌پردازیم.
کنترل کیفیت چیست؟
همانطور که از نامش پیداست، کنترل کیفیت یا quality control، به فعالیت‌هایی گفته می‌شود که در جهت بررسی و اطمینان از وجود کیفیت استاندارد در محصولات نهایی یک تولیدی انجام می‌شود. به طور کلی، هر محصولی قبل از رسیدن به دست مصرف کننده نهایی نیاز به نظارت و رفع ایرادات موجود دارد. در برخی صنایع این بررسی اهمیت بسیار بیشتری پیدا می‌کند. در صنایع داروسازی، مواد غذایی و هر حوزه دیگری که به طور مستقیم با سلامت و ایمنی مصرف کننده در ارتباط است، وجود واحد کنترل کیفیت ضروری و حائز اهمیت است.
جهت مشاهده آگهی‌های استخدام کارشناس کنترل کیفیت در شرکت‌های مختلف به آدرس زیر مراجعه کنید:
https://jobvision.ir/jobs/collection/quality-control
انواع روش‌های کنترل کیفیت
کنترل کیفی محصولات تولیدی به دو صورت انجام می‌شود:
- آماری
- بازرسی
آماری
در روش کنترل کیفیت آماری، جهت بررسی، نظارت، کنترل و پایش محصول نهایی از داده‌ها، تکنیک های آماری، نمونه‌گیری و احتمالات استفاده می‌شود. روش آماری در مقایسه با بازرسی پیشرفته‌تر بوده و بیشتر در صنایعی با تولیدات انبوه و پیوسته به کار می‌رود. در این روش، جهت افزایش کیفیت و بهره وری تولید، ابتدا براساس استانداردهای مشخص نمونه‌برداری انجام شده و سپس این نمونه به عنوان شاهد کل جمعیت مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد.
چارت‌های کنترل و نتایج تحلیل نمونه، جهت پیش‌بینی خصوصیات محصول به کار رفته و از طریق آن‌ها نقاط انحراف، دلایل احراف و روش‌های رفع این انحرافات بررسی می‌شود.
بازرسی
کنترل کیفیت به روش بازرسی در مقایسه با نوع آماری متداول‌تر است. در این روش بر تمامی مراحل تولید محصول از انتخاب مواد اولیه گرفته تا نحوه تولید، دستگاه‌ها و تجهیزات بازرسی صورت می‌گیرد. پس از انجام بازرسی گزارش‌های تحلیلی توسط کارشناس کنترل کیفی جهت بررسی مجدد فرآیند، ایرادات و مشکلات موجود برای یافتن راه حل و روش‌های مناسب رفع ایرادات ارائه می‌شود. در ادامه با مراحل فرآیند کنترل کیفی به روش بازرسی آشنا می‌شویم.
فرآیند کنترل کیفیت به چه صورت است؟
جزئیات و مراحل فرآیند کنترل کیفیت در حوزه‌های مختلف متفاوت است. اما به طور کلی فرآیند کنترل کیفی در هر شرکت تولیدی، ۳ مرحله مهم دارد:
۱. کنترل و بازرسی مواد اولیه
یکی از اولین و مهم‌ترین اقدامات در فرآیند کنترل کیفیت، بررسی و پایش مواد اولیه است. در تمامی صنایع مانند صنایع غذایی، دارویی، خودروسازی و غیره، بررسی و تضمین کیفیت مواد اولیه اهمیت بسیار زیادی دارد. در صورتی که مواد اولیه مورد استفاده دچار ایراد و هر گونه مشکل باشند، بدون شک محصول نهایی کیفیت و استانداردهای لازم را نخواهد داشت. بررسی مواد اولیه در هر صنعتی دستورالعمل‌های مشخص و خاص خود را دارد. برخی صنایع از مواد اولیه خام و برخی دیگر از قطعات آماده استفاده می‌کنند. مرحله بررسی و نظارت بر مواد اولیه در صنایع مختلف متفاوت اما به یک اندازه حائز اهمیت است.
۲. نظارت، کنترل و پایش حین تولید
پس از بررسی مواد اولیه، نحوه تولید محصول باید مورد نظارت، بررسی و پایش قرار بگیرد. واحد کنترل کیفیت جهت اطمینان از کیفیت محصول نهایی باید به طور مداوم بر رعایت استانداردها در حین تولید نظارت داشته باشد. کارشناسان کنترل کیفی جهت اندازه گیری و پایش مواد و فرآیندها حین تولید، از ابزار و تکنیک های مشخصی استفاده می‌کنند که بسته به صنعت مورد نظر متفاوت خواهد بود. در صورتی که در این مرحله تخلف یا ایرادی مشاهده شود فرآیند تولید تا زمان رفع مشکل توسط کارشناس کنترل کیفیت متوقف خواهد شد.
۳. نظارت، کنترل و پایش محصول نهایی
محصول نهایی باید از نظر وجود استانداردهای داخلی و بین المللی مانند استاندارد ایزو (ISO) بررسی شده و در صورت وجود مشکل مورد پایش قرار بگیرد. هرگونه اشتباهی در این مرحله می‌تواند به ارائه محصولات ناقص و یا آسیب زننده و خطرناک منجر شده و در نهایت باعث بدنامی شرکت و کاهش مشتریان آن شود. نظارت و پایش محصولات نهایی یک شرکت تولیدی بر اساس معیارهای طرح کنترل، استانداردهای داخلی و خارجی و دستورالعمل‌های مشخص شده صورت می‌گیرد.
سرنوشت محصولات معیوب
در طول فرآیند کنترل کیفی، حین و بعد از تولید، محصولات معیوب از چرخه خارج می‌شوند. بسته به میزان عیوب و نوع محصول، ممکن است این تولیدات به ضایعات تبدیل شده، به عنوان یک جنس درجه دوم فروخته شده، دوباره‌کاری شده و به چرخه تولید بازگردد و یا با کسب رضایت از مشتری نهایی به همان صورت برای او ارسال شود.
کنترل کیفیت به وسیله چه ابزارهایی انجام می‌شود؟
جهت نظارت، بازرسی، اندازه‌گیری و پایش محصولات در فرآیند تولید، کارشناسان کنترل کیفیت از ابزارهای مختلفی استفاده می‌کنند.
جدول پراکندگی
یکی از ابزارهای مورد استفاده کارشناسان جهت کنترل کیفی محصولات، جدول پراکندگی است. جدول پراکندگی روابط بین متغیرها را در مختصاتی دو محوره با استفاده از ترسیم داده‌ها مشخص می‌کند. این ابزار به بهبود و توسعه داده‌های موجود درباره فرآیند کنترل کیفی و ایجاد ارتباط بین اجزای مختلف سیستم و افراد درگیر کمک می‌کند.
چارت پارتو
چارت پارتو یک نمودار میله‌ای برای تحلیل بصری و دقیق‌تر مشکلات و دلایل عیوب و ایرادات ارائه می‌دهد که به حل مشکلات بزرگ‌تر در سیستم کمک می‌کند.
چک لیست کنترل کیفیت
کارشناسان کنترل کیفی از یک چک لیست مشخص جهت مدیریت و نظارت کلی بر فرآیند کنترل کیفیت استفاده می‌کنند. همه مواردی که جهت مشخص کردن جنبه‌های مختلف برای تحلیل کنترل کیفیت محصول مورد نیاز کارشناسان است در این چک لیست‌ها درج شده است. استفاده از این ابزار به مدیریت بهتر و افزایش بازدهی فرآیند کنترل محصول کمک شایانی می‌کند.
هیستوگرام کنترل کیفیت
هیستوگرام کنترل کیفیت یک نمودار میله‌ای برای تشخیص این موضوع است که ایرادات با چه فاصله زمانی در محصولات رخ داده و تکرار می‌شوند. این نمودار میله‌ای رایج ابزار بسیار کارآمدی برای کارشناسان کنترل کیفیت محسوب می‌شود.
نمودار استخوان ماهی
در فرآیند تولید محصول ممکن است ایرادات خاصی اتفاق بیافتد که به محصول، روش تولید و یا نیروی انسانی آن مرتبط است. نمودار استخوان ماهی ابزاری برای بررسی این عیوب و ایرادات خاص در مواد اولیه، روش‌ها، محصول نهایی یا کارکنان است.
جمع بندی
انجام فرآیند کنترل کیفی از مراحل ضروری در امور هر کسب و کار تولیدی است. کنترل کیفیت محصولات توسط کارشناسان کنترل کیفی که دوره های مرتبط و استاندارد را گذراندند انجام می‌شود. تمامی فرآیندهای تولیدی از طراحی و توسعه محصول گرفته تا تولید نهایی و ارائه خدمات به مشتری، باید تحت نظر افراد متخصص و با استفاده از ابزارهای مشخص، اندازه‌گیری، بررسی، نظارت و پایش شوند تا تولیدات یک شرکت با بهترین کیفیت به دست مصرف کننده نهایی برسد.
