نیازهای سالمندان را بشناسیم!
جمعیت افراد بالای ۶۵ سال در چند سال گذشته با توجه به افزایش متوسط طول عمر رشد زیادی داشته است. در دهه گذشته میزان رشد جمعیت جهان در سال حدوداً ۱/۷۵% بوده است در حالی که میزان رشد جمعیت سالمندانی که بالای ۶۵ سال سن دارند هر سال ۲/۵% می باشد. جالب است بدانید در کشور خودمان ایران در سال های ۱۳۳۵ تا ۱۳۷۵ یعنی در فاصله کمتر از پنج بار سرشماری جمعیت رشد سالمندان بیش از دو برابر شده است.
یعنی با توجه به آمار از ۳% به ۶/۶% رسیده است. باید بدانید بالا رفتن سن امری طبیعی و حیاتی می باشد. نیاز های روحی و جسمی خاص در این دوره بروز پیدا می کنند. در صورتی که به این نیازهای سالمندان پاسخ درست داده نشود و تامین صورت نگیرد باعث بروز مشکلات مختلفی اعم از خانوادگی، اجتماعی و حتی بیماری خواهد شد. با این که تلاش های بسیاری در چند سال اخیر انجام شده اما حتی در کشور های پیشرفته و مدرن تعدادی از جمعیت سالمندان آسیب های مختلفی دیده اند و نیازمند حضور در مراکزی مجهز هستند که به این خاطر ساخته و تجهیز شده اند.
نیازهای عاطفی سالمندان را شناسایی کنیم
حضور در این مراکز به منظور تامین نیاز های روانی و عاطفی سالمندان، تامین امنیت و احتیاجات جسمانی است. در ایران نیز این نوع مراکز نگه داری که شبانه روزی هستند در سالیان گذشته رشد چشم گیری داشته است. هرچند نیاز عاطفی سالمندان در این نوع مراکز به طور کامل بر طرف نمی شود اما سعی می شود تا حد ممکن نیاز های سالمندان به خوبی برطرف شود.
سالمند کیست؟
در روانشناسی به طور قراردادی سن شروع سالمندی، سن ۶۰ سالگی است. ۶۰ سالگی به عنوان نقطه شروع پیری پذیرفته شده است. البته این پدیده ثابت نیست و در برخی افراد خیلی زودتر پروسه پیری شروع می شود و همین طور ممکن است این پروسه برای خیلی از افراد سال ها بعد شروع شود. نیاز های روانی سالمندان در این دوره متفاوت است.
جمعیت سالمندان به چند گروه تقسیم می شوند؟
- پیران جوان: به افرادی که در سن ۶۰ الی ۷۵ سالگی قرار دارند می گویند. این افراد از لحاظ جسمی نسبتا سرحال و فعال هستند و در عرصه اقتصادی نیز در صورتی که فرصت داشته باشند مانند افراد میان سال به صورت مولد و فعال حضور داشته باشند.
- پیران پیر: به افرادی که عموما بالای ۷۵ سال سن دارند می گویند. این افراد از نظر جسمی شکننده و خسته هستند و اکثرا مبتلا به بیماری ها و اختلالات مختلف مانند بینایی، شنوایی و گاه نیز حتی اختلالات روانی هستند.
چگونه می شود از بروز حوادث در دوران کهن سالی جلوگیری کرد؟
- نور کافی فاکتور مهمی در حرکت می باشد. در زمان حرکت در منزل، استفاده از راه پله ها، از بودن نور کافی اطمینان حاصل کنید.
- در صورتی که در چیدمان اثاثیه و دکوراسیون منزل تغییری ایجاد شده است، این تغییر را به گوش سالمند برسانیم تا او را که بر حسب عادات در منزل تردد می کند آگاه کنیم تا خود را با تغییر وفق دهد.
- از انداختن فرش های کوچکی که روی سطوح صاف نظیر پارکت لیز هستند خود داری کنید و در مسیر حرکت سالمندان سنگ های صیقلی و وسیله های لیز قرار ندهید.
- باید به سالمندان تذکرات کافی در خصوص نحوه ی نشستن و ایستادن درست بدهیم. زیرا برخاستن ناگهانی از رخت خواب از حالت نشسته و یا سریع نشستن می تواند موجب بر هم خوردن تعادل او شود.
۱. چرا نیازهای تغذیه ای سالمندان با جوانان متفاوت است؟
- با بالاتر رفتن سن متابولیسم بدن کاهش می یابد و هم چنین به دلیل کاهش تحرک و فعالیت جسمانی نیاز بدن به انرژی کمتر می شود.
- بسیاری از افراد پیر از دندان های سالمی برخوردار نیستند یا وضعیت دندان مناسبی ندارند، به همین خاطر رژیم غذایی افراد سالمند متفاوت است.
- ظرفیت هضم و جذب که در افراد مسن وجود دارد به مراتب از افراد جوان و بالغ پایین تر می باشد.
- تمایلات غذایی با افزایش سن تغییر می کند و افراد سالمند تمایل عجیبی به خوردن شیرینی جات و مشتقات آن پیدا می کنند.
۲. بیماری های شایع در افراد سالمند
نیازهای یک سالمند در این دوره کمی پیچیده می شود به همین دلیل بیماری ها زمینه بروز بیشتری پیدا می کنند. تعدادی از بیماری های شایع عبارت اند از: فشار خون بالا، بیماری های قلبی، سکته مغزی، دیابت قندی، سرطان، بیماری های تنفسی، بیماری های مفاصل و اختلالات روانی، مشکلات دهان و دندان و در آخر بی اختیاری ادراری.
۳. شناسایی سکته مغزی در افراد سالمند
نیاز سالمندان در این دوره بسیار مهم می باشند و باید به آن ها توجه ویژه ای شوند. سکته مغزی در سالمندان شایع است. اگر در اثر عواملی، در مسیر عروق تغذیه کننده مغز مانعی ایجاد شود که باعث بسته شدن رگ شود فرد به سکته مغزی دچار خواهد شد. در این حالت قسمتی از مغز که با آن عروق در ارتباط است و از آن تغذیه می کند دچار اختلال خواهد شد.
۴. نکاتی که سالمندان دارای مشکل قلبی باید رعایت کنند
- نباید بدن خود را خسته کنند.
- از الگوی تغذیه مناسب پیروی کرده و از خوردن زیاد و غذاهای نامناسب دوری کند.
- از استعمال سیگار و دخانیات دوری کند.
- دارو های تجویزی پزشک را به موقع مصرف کند.
- از علائم و نشانه های بیماری آگاه باشد و در هنگام خطر به آن اهمیت داده و به پزشک مراجعه نماید.
۵. انرژی سالمندان
میزان انرژی مورد نیاز در افراد سالمند با افزایش سن کاهش می یابد. می تواند به دلیل کاهش تحرک جسمی و فعالیت و هم چنین کاهش توده عضلانی و فعال بدن باشد. در صورتی که مازاد انرژی مورد نیاز بدن دریافت شود به صورت مشکل و عوارض مانند چاقی، فشار خون، بیماری های قلبی و عروقی بروز پیدا می کند. میزان انرژی مورد نیاز برای هر فرد سالمند متفاوت است.
۶. میزان پروتئین مورد نیاز سالمندان
با افزایش سن ذخیره پروتئین بدن کاهش می باید به همین دلیل توصیه می شود روزانه ۱۴ تا ۱۶ درصد از انرژی دریافتی یک سالمند از پروتئین به ویژه پروتئین با کیفیت تامین شود.
۷. میزان مایعات مورد نیاز بدن سالمندان
باید به میزان دریافت کافی مایعات در سالمندان توجه کرد. علائم کمبود آب در بسیاری از سالمندان به این صورت ها بروز می کند: خشکی لب ها، گود افتادن چشم ها، تب، یبوست، کاهش حجم ادرار و تهوع است. این مسائل در سالمندانی که در مناطق گرم زندگی می کنند بیشتر شایع است. استفاده از دارو های ادرار آور هم در ایجاد بی آبی تاثیر دارد.
۸. عواملی که در ایجاد مشکلات نیازهای تغذیه ای سالمندی موثر است
- عوامل جسمانی: عوامل جسمانی که مشکل تغذیه ای ایجاد می کنند مانند کاهش انرژی کل، بی اشتهایی، خرابی دندان ها، بی تحرکی، ناتوانی جسمی، تداخلات دارویی و یا تغییر حس چشایی.
- مشکلات روحی و روانی: نیاز عاطفی سالمندان از جمله نیاز های بسیار مهمی ست که اهمیت ندادن به آن یا مشکل آن موجبات مشکلات تغذیه ای می شود. مانند افسردگی، تنهایی، از دست دادن همسر
- مشکلات اقتصادی: مشکلات اقتصادی می تواند برای یک سالمند بسیار کمرشکن باشد. درآمد کم، کمبود امکانات و زندگی در آسایشگاه.
۹. آیا ورزش برای سالمندان بی خطر است؟
لازم است بدانید که ورزش برای بیشتر سالمندانی که سن بالای ۶۵ دارند بی خطر می باشد. حتی آنان که بیماری هایی مانند فشار خون، بیماری قلبی، قند یا دیابت، درد مفاصل و… دارند نه تنها ورزش برای شان خطری ندارد بلکه می تواند برای شان بسیار مفید باشد و حتی در روند بهبود نقش داشته باشد. اما اگر شما از این بابت مطمئن نیستید و یا ورزش نمی کنید چون فکر می کنید ممکن است برایتان خطر آفرین باشد با پزشک خود مشورت کنید.
۱۰. سالمندان چگونه ورزش را آغاز کنند؟
درست است که نیاز عاطفی سالمندان خیلی مهم است اما باید به سایر نیاز ها مخصوصا جسمانی نیز توجه شود. بسیاری از سالمندان راجع به نوع ورزش و چگونگی آن سوال می کنند. در مرحله اول و برای شروع اهمیت دارد که شما لباس راحت و مناسب ورزش بر تن داشته باشید. کفش نیز اهمیت بالایی دارد. کفس باید از انحنای خوب برای نگه داری پا برخوردار باشد. لازم است در قسمت پاشنه پا، دقت کنید که لائی مخصوص درون کفش نسبتا کلفت باشد.
اگر تا این زمان ورزش نکردید و بدن تان عادت ندارد بهتر است برای شروع از ورزش هایی که سبک هستند و انجام آن ها راحت تر است شروع کنید. آرام آرام ورزش کردن را شروع کنید تا از آسیب احتمالی به خود جلوگیری کنید. آرام ورزش کردن از آسیب و دردهای عضلانی و مفاصل نیز جلوگیری می کند. به طور مثال راه رفتن ورزش بسیار خوبی است که مخصوصا برای ابتدای کار مناسب است. اگر شما اکنون این ورزش را انتخاب کرده و انجام می دهید کم کم مدت و شدت آن را افزایش دهید.
برای افراد سالمند چه نوع ورزش هایی مناسب تر است
بعضی ورزش ها برای افراد سالمند مفید و سودمند هستند. در ورزش ها باید به نیازهای سالمندان توجه شود. یکی از این گروه ورزش ها که نیاز های سالمندان را نیز تامین می کند، ایروبیک است. مانند راه رفتن، شنا کردن، دوچرخه سواری. اگر شما بتوانید در بیشتر روز های هفته این ورزش ها را انجام دهید خیلی مفید واقع خواهد شد. ورزش وزنه برداری نیز سودمند است اما چون ورزش سنگین تری است دو روز در هفته برایش کافی ست. قبل از هر ورزش باید به مدت ۵ دقیقه نرمش سبک انجام دهید. آهسته قدم زدن هم انتخاب خوبی است. اگر در هوایی ورزش می کنید که گرم است مدت زمان نرمش یا راه رفتن آهسته پس از ورزش را بیشتر کنید.
اگر به دلیل سرما خوردگی یا گرفتگی گلو یا بیماری های دیگر چند روز از ورزش کردن دست کشیدید، پس از اتمام دوره ی بهبودی دوباره ورزش کردن را آغاز کنید و به تدریج آن را افزایش دهید.
